Κεφάλαιο 1: Γιατί καπνίζουν οι καπνιστές

«Δε θέλω να με καλέσετε κατά τη διάρκεια αυτής της κλινικής. Κόβω το κάπνισμα, αλλά δεν θέλω να μιλήσω γι' αυτό. Παρακαλώ μην με καλέσετε.» Αυτήν την παράκληση μου την έκανε μια γυναίκα που γράφτηκε σε μία από τις κλινικές μου πάνω από 20 χρόνια πριν. Είπα εντάξει. Δεν θα σας βάλω να μιλήσετε, αλλά αν αισθανθείτε ότι θέλετε να παρέμβετε οποιαδήποτε στιγμή, παρακαλώ μην διστάσετε. Σε αυτό θύμωσε και είπε, «Ίσως δεν ήμουν σαφής -δεν θέλω να μιλήσω! Αν με βάλετε να μιλήσω θα σηκωθώ και θα φύγω από την κλινική. Αν με κοιτάξετε με ανακριτικό βλέμμα, έφυγα! Έγινα κατανοητή;» Συνταράχθηκα λίγο από την δύναμη της δήλωσής της αλλά της είπα ότι θα τιμούσα αυτό που μου είχε ζητήσει. Ήλπιζα ότι κατά τη διάρκεια του προγράμματος θα άλλαζε γνώμη και θα μοιραζόταν τις εμπειρίες της αλλά ειλικρινά, δεν βασιζόμουν σ' αυτό.

Υπήρχαν περίπου 20 άλλοι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα. Γενικά, ήταν μια καλή ομάδα με την εξαίρεση δύο γυναικών που καθόντουσαν πίσω-πίσω και φλυαρούσαν συνέχεια. Άλλοι συμμετέχοντες γυρνούσαν και τους ζητούσαν να ησυχάσουν. Εκείνες σταματούσαν να μιλάνε για λίγα δευτερόλεπτα και μετά ξανάρχιζαν με ακριβώς τον ίδιο ενθουσιασμό όπως και πριν. Μερικές φορές, όταν άλλα άτομα μοιραζόντουσαν θλιβερές, προσωπικές εμπειρίες, εκείνες θα γελούσαν σε κάποια αστεία ιστορία που είχαν μοιραστεί μεταξύ τους, αγνοώντας παντελώς το τι συνέβαινε γύρω τους.

Την τρίτη μέρα της κλινικής, κάτι ξεχωριστό συνέβη. Οι δύο κουτσομπόλες είχαν στήσει πηγαδάκι ως συνήθως. Ήταν μια νεαρή γυναίκα, πιθανότατα είκοσι-κάτι που ρώτησε αν θα μπορούσε να μιλήσει πρώτη γιατί έπρεπε να φύγει. Οι δύο κουτσομπόλες στο πίσω μέρος δεν άκουγαν και συνέχιζαν την ιδιωτική τους συνομιλία. Η νεαρή κοπέλα που έπρεπε να φύγει είπε, «Δεν μπορώ να μείνω, είχα μια φοβερή τραγωδία στην οικογένειά μου σήμερα, ο αδερφός μου σκοτώθηκε σε ένα τροχαίο ατύχημα.» Μαχόμενη τα συναισθήματά της συνέχισε. «Δεν θα ερχόμουν καν απόψε, υποτίθεται πως έπρεπε να είμαι με την οικογένεια και να τακτοποιώ τις υποθέσεις της κηδείας. Αλλά ήξερα πως έπρεπε να περάσω αν επρόκειτο να συνεχίσω να μην καπνίζω.» Είχε σταματήσει το κάπνισμα εδώ και δύο μέρες τώρα. Αλλά το να μην καπνίζει ήταν σπουδαίο για εκείνη.

Το μέλη της ομάδας αισθάνθηκαν πολύ άσχημα, αλλά ήταν περήφανα για εκείνη, έκανε το οτιδήποτε τους είχε συμβεί εκείνη τη μέρα να μοιάζει τόσο μηδαμινό. Όλοι εκτός από τις δύο κυρίες στο πίσω μέρος της αίθουσας. Στην πραγματικότητα δεν είχαν ακούσει τίποτα απ’ ότι συνέβαινε. Όταν η νεαρή κοπέλα διηγιόταν πόσο κοντά ήταν με τον αδερφό της, οι δύο κουτσομπόλες πραγματικά ξέσπασαν σε γέλια. Δεν γελούσαν με την ιστορία, γελούσαν με κάτι τελείως διαφορετικό χωρίς καν να έχουν συναίσθηση του τι συζητιόταν μέσα στην αίθουσα. Τέλος πάντων, η νεαρή κοπέλα που έχασε τον αδερφό της μετά από λίγο ζήτησε να την συγχωρέσουμε και έφυγε για να επιστρέψει στην οικογένειά της. Είπε ότι θα κρατήσει επαφή και ευχαρίστησε την ομάδα για την υποστήριξή της.

Μερικά λεπτά αργότερα συσχέτιζα στην ομάδα κάποια άλλη με αυτήν την ιστορία, όταν ξαφνικά η κυρία που είχε ζητήσει ανωνυμία σηκώθηκε και μίλησε. «Συγχώρεσε με, Τζόελ,» είπε δυνατά, διακόπτοντάς με στη μέση της ιστορίας. «Δεν είχα σκοπό να πω τίποτα σε όλο αυτό το πρόγραμμα. Την πρώτη μέρα είπα στον Τζόελ να μη με καλέσει να μιλήσω. Του είπα ότι θα βγω από την αίθουσα αν με έβαζε να μιλήσω. Του είπα ότι θα έφευγα αν προσπαθούσε να με κάνει να μιλήσω. Δεν ήθελα να σκοτίσω κανένα άλλον με τα προβλήματά μου. Αλλά σήμερα νιώθω πως δεν μπορώ να παραμείνω άλλο σιωπηλή. Πρέπει να πω την ιστορία μου.» Η αίθουσα ήταν ήσυχη.

«Έχω καρκίνο του πνεύμονα σε τελικό στάδιο. Θα πεθάνω μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Είμαι εδώ για να κόψω το κάπνισμα. Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν κοροϊδεύω τον εαυτό μου με το να πιστεύω πως αν το κόψω θα σώσω τη ζωή μου. Είναι πολύ αργά για μένα. Θα πεθάνω και δεν υπάρχει ούτε ένα αναθεματισμένο πράγμα να κάνω γι' αυτό. Αλλά θα κόψω το κάπνισμα.»

«Θα αναρωτιέστε γιατί το κόβω ενώ πρόκειται να πεθάνω έτσι κι αλλιώς. Ε, έχω τους λόγους μου. Όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά, πάντα με ενοχλούσαν για το κάπνισμα. Τους έλεγα ξανά και ξανά να με αφήσουν ήσυχη, ότι ήθελα να το σταματήσω αλλά δεν μπορούσα. Το έλεγα τόσο συχνά που σταμάτησαν να με ικετεύουν. Όμως τώρα τα παιδιά μου είναι στα είκοσι και τα τριάντα τους, και δύο από αυτά καπνίζουν. Όταν ανακάλυψα ότι έχω καρκίνο, τα ικέτεψα να σταματήσουν. Μου απάντησαν, με πόνο στις εκφράσεις τους και τα πρόσωπά τους, ότι ήθελαν να σταματήσουν αλλά δε μπορούσαν. Ξέρω από πού το έμαθαν αυτό και είμαι οργισμένη με τον εαυτό μου γι' αυτό. Οπότε παραιτούμαι από το κάπνισμα για να τους δείξω ότι είχα λάθος. Δεν ήταν επειδή δεν μπορούσα να σταματήσω το κάπνισμα -ήταν ότι δεν ήθελα. Το έχω παρατήσει δύο μέρες τώρα, και ξέρω ότι δεν πρόκειται να κάνω άλλο τσιγάρο. Δεν ξέρω αν αυτό θα κάνει κάποιον να το παρατήσει, αλλά πρέπει να αποδείξω στα παιδιά μου και στον εαυτό μου ότι μπορούσα να κόψω το κάπνισμα. Και αν μπορούσα να το κόψω, θα μπορούσαν κι αυτά, οποιοσδήποτε θα μπορούσε.

Γράφτηκα στην κλινική για να μαζέψω συμβουλές που θα έκαναν την παραίτηση λίγο πιο εύκολη και επειδή ήμουν αληθινά περίεργη να δω πώς άνθρωποι που είχαν διδαχθεί τους κινδύνους του καπνίσματος θα αντιδρούσαν. Αν ήξερα μόνο τότε αυτά που ξέρω τώρα… -ε, όπως και να 'χει, κάθισα και άκουσα τον κάθε έναν από σας προσεκτικά. Συμπονώ κάθε έναν από εσάς και προσεύχομαι να τα καταφέρετε όλοι. Παρότι δεν έχω ανταλλάξει κουβέντα με κανέναν, νιώθω κοντά με όλους σας. Αυτά που μοιραστήκατε με βοήθησαν. Όπως είπα, δεν επρόκειτο να μιλήσω. Αλλά σήμερα έπρεπε. Αφήστε με να σας πω γιατί.»

Ύστερα στράφηκε στις δύο κυρίες στο πίσω μέρος της αίθουσας, που είχαν μείνει σιωπηλές κατά τη διάρκεια αυτής της παρέμβασης. Ξαφνικά φούντωσε, «Ο μόνος λόγος που μιλάω τώρα είναι επειδή εσείς οι δύο ΚΑΤΣΙΚΕΣ με τρελαίνετε. Έχετε στήσει πηγαδάκι στο πίσω μέρος ενώ όλοι οι άλλοι μοιράζονται ιστορίες μεταξύ τους, προσπαθώντας να σώσει ο ένας τη ζωή του άλλου.» Έπειτα ανέφερε αυτά που είχε πει η νεαρή κοπέλα για τον αδερφό της και πώς γελούσαν όλη εκείνη την ώρα, εντελώς ανυποψίαστες για την ιστορία. «Μπορείτε να μου κάνετε και οι δυο τη χάρη, να εξαφανιστείτε από εδώ! Βγείτε έξω και καπνίστε, κόψτε το λαιμό σας ποσώς με ενδιαφέρει, δεν μαθαίνετε ούτε συνεισφέρετε τίποτα εδώ.» Εκείνες κάθονταν αποσβολωμένες εκεί. Χρειάστηκε να ηρεμήσω λίγο την ομάδα, δηλαδή αρκετά. Η ατμόσφαιρα ήταν αρκετά ηλεκτρισμένη με όλα αυτά που είχαν συμβεί. Κράτησα τις δύο κυρίες εκεί, και περιττό να πω ότι ήταν το τέλος της φλυαρίας που ακούσαμε στην αίθουσα για ολόκληρη την κλινική που διήρκεσε δύο εβδομάδες.

Όλοι όσοι ήταν εκεί εκείνο το βράδυ πέτυχαν στο τέλος του προγράμματος. Στην αποφοίτηση, οι δύο κυρίες που μέχρι πρότινος μιλούσαν μόνο μεταξύ τους, χειροκροτήθηκαν από όλους, ακόμα και από την κυρία με τον καρκίνο του πνεύμονα. Όλα είχαν συγχωρεθεί. το κορίτσι που έχασε τον αδερφό της επίσης ήρθε στην αποφοίτηση, επίσης άκαπνη και περήφανη. Και η γυναίκα με τον καρκίνο στον πνεύμονα περήφανα δέχθηκε το δίπλωμά της και μας σύστησε ένα από τα παιδιά της. Είχε σταματήσει το κάπνισμα για πάνω από μια εβδομάδα εκείνη την ώρα. Η γυναίκα με τον καρκίνο στον πνεύμονα δεν είχε πει στην οικογένειά της ακόμα ότι παραιτήθηκε από το κάπνισμα όταν μοιραζόταν με μας την ιστορία της.

Ήταν μερικές μέρες αργότερα, όταν ήταν ήδη καθαρή από νικοτίνη για μία βδομάδα που το είπε στο γιο της. Εκείνος, τελείως εντυπωσιασμένος της είπε ότι αν εκείνη μπορούσε να κόψει το κάπνισμα, ήξερε ότι μπορούσε κι αυτός και σταμάτησε επί τόπου. Εκείνη έλαμπε από χαρά. Έξι εβδομάδες αργότερα υπέκυψε στον καρκίνο. Το έμαθα όταν την κάλεσα στο σπίτι της έξι εβδομάδες αργότερα για να δω πώς τα πήγαινε, και το σήκωσε ο γιος της. Με ευχαρίστησε που την βοήθησα να το κόψει στο τέλος. Μου είπε πόσο περήφανη ήταν που το είχε κόψει και πόσο περήφανος ήταν κι αυτός γι' αυτήν, και πόσο ευτυχισμένος ήταν που το είχε κόψει κι αυτός επίσης. Είπε, «Δεν επέστρεψε ποτέ στο κάπνισμα και ούτε εγώ θα επιστρέψω.» Στο τέλος, και οι δύο είχαν κάνει ένα υπέροχο δώρο ο ένας στον άλλον. Ήταν περήφανος που η τελευταία της ανάσα ήταν άκαπνη -ΔΕΝ ΞΑΝΑΠΗΡΕ ΑΛΛΗ ΤΖΟΥΡΑ!

Επίλογος: Συνήθως λέω ότι δεν μπορείς να το κόψεις για κανέναν άλλον, πρέπει να το κόψεις για σένα. Αυτό το περιστατικό έρχεται σε αντίθεση με αυτή την δήλωση σε κάποιο βαθμό. Η κυρία με τον καρκίνο του πνεύμονα παραιτήθηκε από το κάπνισμα για να σώσει τα παιδιά της από τη μοίρα της, για να αναιρέσει κατά κάποιο τρόπο το μάθημα που τους είχε μάθει τόσα χρόνια πριν. Το μάθημα ότι «δεν μπορούσε να το σταματήσει». Απλά εκείνο τον καιρό «δεν ήθελε να το κόψει». Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές δηλώσεις. Ισχύει για όλους τους καπνιστές. Η κυρία σε αυτή την ιστορία απέδειξε χρόνια μετά ότι μπορούσε να το κόψει, ίσως πολύ αργά για να σώσει τη ζωή της, αλλά όχι πολύ αργά για να σώσει τους γιους της. Την επόμενη φορά που θα ακούσετε τον εαυτό σας ή κάποιον άλλον να λέει, δεν μπορώ να το σταματήσω, καταλάβετε ότι δεν είναι αλήθεια. Μπορείτε να το κόψετε. Οποιοσδήποτε μπορεί να το κόψει. Το κόλπο είναι να μην περιμένεις μέχρι να είναι πολύ αργά.

Joel