Κεφάλαιο 3: Πώς να σταματήσετε το κάπνισμα

Στο βιβλίο της το 1969, On Death and Dying, η Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος αναγνώρισε 5 ξεκάθαρες φάσεις τις οποίες περνάει ένα άτομο όταν πεθαίνει. Αυτά τα στάδια είναι «άρνηση», «οργή», «συμβιβασμός», «κατάθλιψη», και τελικά «αποδοχή». Αυτά ακριβώς τα στάδια τα περνούν επίσης και αυτοί που θρηνούν για την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου τους. Η άρνηση αναγνωρίζεται σαν μια κατάσταση δυσπιστίας. «Αυτό δεν συμβαίνει στ' αλήθεια σε μένα,» ή «Ο γιατρός δεν ξέρει τι λέει.» Τα ίδια συναισθήματα εκφράζονται συχνά από μέλη της οικογένειας και φίλους.

Μόλις πάψει η άρνηση και η συνειδητοποίηση του επικείμενου θανάτου αναγνωρίζεται, αναπτύσσεται οργή. «Γιατί σε μένα;» ή «Γιατί σ' αυτούς;» στην περίπτωση των αγαπημένων προσώπων. Η οργή μπορεί να κατευθύνεται προς τους γιατρούς, προς το Θεό, προς την οικογένεια και τους φίλους. Η οργή όμως δεν αλλάζει την μοίρα ενός ατόμου. Βρίσκονται ακόμα υπό τη σκιά του θανάτου. Οπότε αμέσως μετά έρχεται ο συμβιβασμός.

Κατά τον συμβιβασμό το άτομο μπορεί να γίνει θρήσκο σε μια προσπάθεια να μετανοήσει για όλες τις αμαρτίες που θα μπορούσαν να του φέρνουν αυτόν τον πρόωρο θάνατο. «Αν με αφήσεις να ζήσω θα γίνω καλύτερος άνθρωπος, θα βοηθήσω την ανθρωπότητα. Σε παρακαλώ, άσε με να ζήσω και θα το κάνω να αξίζει.» Αυτό το στάδιο, επίσης, θα φτάσει στο τέλος του.

Τώρα ο ασθενής συνειδητοποιώντας ότι είναι αβοήθητος στο να αποτρέψει τον επικείμενο θάνατο μπαίνει στην κατάθλιψη. Ο ασθενής αρχίζει να απομονώνεται από όλα όσα των περιβάλλουν. Παραιτείται από τις ευθύνες του και ξεκινάει μια περίοδο αυτολύπησης. Απασχολείται με το γεγονός ότι η ζωή θα τελειώσει. Συμπτώματα της κατάθλιψης είναι εμφανή σε οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή με τον ασθενή σε αυτό το στάδιο. Όταν ο ασθενής τελικά ξεπεράσει την κατάθλιψη θα μπει στο τελευταίο στάδιο, την αποδοχή.

Ο ασθενής τώρα φτάνει σε κάτι που μπορεί να θεωρηθεί ως ουδέτερο στάδιο. Μοιάζει σχεδόν κενός από συναισθήματα. Αντί να βλέπει τον θάνατο σαν μια τρομερή και τρομακτική εμπειρία, τώρα αποδέχεται ειρηνικά την μοίρα του.

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω αυτά τα στάδια δεν παρατηρούνται μόνο σε ένα άτομο που πεθαίνει αλλά παρομοίως και στα μέλη της οικογένειας που θρηνούν έναν αγαπημένο τους. Εντούτοις με προσεκτική παρατήρηση μπορούμε να δούμε τα ίδια στάδια σε ανθρώπους που χάνουν οτιδήποτε. Δεν χρειάζεται να είναι απώλεια κάποιου αγαπημένου. Θα μπορούσε να είναι η απώλεια ενός κατοικίδιου, η απώλεια μιας δουλειάς ή ακόμα και η απώλεια ενός άψυχου αντικειμένου. Ναι, ακόμα και όταν ένα άτομο χάνει τα κλειδιά του ίσως περάσει αυτά τα πέντε στάδια του θανάτου.

Πρώτα αρνείται την απώλεια των κλειδιών. «Κάπου εδώ γύρω είναι, το ξέρω.» Ψάχνει με υπομονή στις τσέπες του και στα συρτάρια ξέροντας ότι ανά πάσα στιγμή θα βρει τα κλειδιά. Σύντομα όμως αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι έχει ψάξει όλα τα λογικά μέρη. Τώρα αρχίζει να παρατηρείται οργή. Χτυπώντας τα συρτάρια, πετώντας τα μαξιλάρια του καθιστικού, βρίζοντας αυτά τα αναθεματισμένα κλειδιά που εξαφανίστηκαν. Έπειτα έρχεται ο συμβιβασμός: «Αν βρω αυτά τα κλειδιά δε θα τα ξαναβάλω ποτέ σε λάθος θέση. Θα τα βάζω σε ένα ωραίο ασφαλές μέρος.» Είναι σχεδόν σαν να ζητάει από τα κλειδιά να εμφανιστούν και να τα βεβαιώνει ότι δε θα τα καταχραστεί ξανά. Σύντομα συνειδητοποιεί ότι τα κλειδιά έχουν εξαφανιστεί. Παθαίνει κατάθλιψη. Πώς θα καταφέρει να επιβιώσει σε αυτόν τον κόσμο χωρίς τα κλειδιά του; Έπειτα τελικά, αποδέχεται το ότι τα κλειδιά έχουν χαθεί. Βγαίνει έξω και φτιάχνει ένα καινούριο ζευγάρι. Η ζωή συνεχίζεται. Μια εβδομάδα αργότερα τα χαμένα κλειδιά έχουν ξεχαστεί.

Τι έχουν όλα αυτά να κάνουν με το γιατί οι άνθρωποι δεν παρατούν το κάπνισμα; Άνθρωποι που επιχειρούν να παραιτηθούν από το κάπνισμα περνούν αυτά τα πέντε στάδια. Χρειάζεται να ξεπεράσουν επιτυχώς κάθε μία φάση για να αντιμετωπίσουν την επόμενη. Μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται ιδιαιτέρως με το να επιβληθούν σε κάποια συγκεκριμένη φάση κι αυτό τους προκαλεί να ξανακυλήσουν στο κάπνισμα. Ας αναλύσουμε αυτές τις συγκεκριμένες φάσεις όπως βιώνονται από τον καπνιστή που απέχει.

Η πρώτη ερώτηση που τίθεται σε μια ομάδα κατά τη διάρκεια της καπνιστικής κλινικής είναι, «Πόσοι από σας αισθάνονται ότι δε θα ξανακαπνίσουν ποτέ;» Θυμάστε την αποκαρδιωτική απόκριση σε αυτήν την ερώτηση; Είναι αξιοσημείωτο που έστω ένας ή δύο σηκώνουν το χέρι τους. Για το μεγαλύτερο μέρος της σκέψης τους όλη η ομάδα βρίσκεται σε κατάσταση άρνησης: «Δε θέλω να κόψω το κάπνισμα,» ή «Είμαι απόλυτα υγιής ενώ καπνίζω, οπότε γιατί να το σταματήσω,» ή «Εγώ είμαι διαφορετικός, μπορώ να ελέγξω το κάπνισμά μου σε ένα ή δύο τσιγάρα την ημέρα.» Αυτοί οι άνθρωποι, μέσω της άρνησής τους θέτουν εμπόδια ακόμα και στο να επιχειρήσουν να το παρατήσουν και επομένως έχουν πολύ λίγες πιθανότητες επιτυχίας.

Αυτοί που με επιτυχία ξεπερνούν την άρνηση προχωρούν προς την οργή. Ακούμε τόσο πολλές ιστορίες για το πόσο δύσκολο είναι να ζήσεις με έναν καπνιστή που αναρρώνει. Οι φίλοι σας αποφεύγουν, ο εργοδότης σας σας στέλνει σπίτι, μερικές φορές μόνιμα και γενικά δεν έχετε πλάκα για να είναι κανείς μαζί σας. Οι περισσότεροι καπνιστές νικούν σε αυτό το στάδιο. Ο συμβιβασμός είναι πιθανώς το πιο επικίνδυνο στάδιο στην προσπάθεια να σταματήσετε το κάπνισμα. «q φίλε, θα μπορούσα να ξεκλέψω ένα τσιγάρο και κανείς δε θα το μάθαινε ποτέ.» «Τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα σήμερα, θα κάνω ένα να με βοηθήσει να ξεπεράσω το πρόβλημα αλλά όχι άλλο μετά.» «Ίσως απλώς θα καπνίσω σήμερα και θα το κόψω πάλι από αύριο.» Ίσως περάσουν μήνες πριν αυτοί οι άνθρωποι έστω επιχειρήσουν να το κόψουν ξανά.

Η κατάθλιψη συνήθως ακολουθεί μόλις ξεπεράσετε επιτυχώς τον συμβιβασμό χωρίς να πάρετε εκείνη την τζούρα. Για πρώτη φορά αρχίζετε να πιστεύετε ότι ίσως πράγματι κόψετε το κάπνισμα. Αλλά αντί να γεμίζετε χαρά αρχίζετε να νιώθετε πως παρατάτε τον καλύτερό σας φίλο. Θυμάστε τις καλές στιγμές με τα τσιγάρα και αφορίζετε τις επιβλαβείς επιδράσεις αυτού του επικίνδυνου και βρώμικου εθισμού. Σε αυτό το σημείο πιο πολύ από ποτέ το «Μια μέρα τη φορά» μπορεί να σας σώσει τη ζωή. Γιατί το αύριο μπορεί να φέρει την αποδοχή.

Μόλις φτάσετε το στάδιο της αποδοχής λαμβάνετε ένα σωστό τρόπο σκέψης ως προς το τι σας έκανε το κάπνισμα και τι θα σας κάνει το να μην καπνίζετε. Μέσα σε δύο εβδομάδες ο εθισμός έχει ηττηθεί και, με καλές ελπίδες, τα στάδια έχουν ξεπεραστεί και τελικά η ζωή συνεχίζεται.

Η ζωή γίνεται απλούστερη, ευτυχέστερη και περισσότερο εύκολη στη διαχείρισή της ως πρώην καπνιστής. Η αυτοεκτίμηση ενισχύεται κατά πολύ. Η σωματική σας κατάσταση είναι πολύ καλύτερη από ότι θα ήταν αν συνεχίζατε να καπνίζετε. Είναι μια θαυμάσια κατάσταση ελευθερίας. Οποιοσδήποτε μπορεί να σπάσει αυτόν τον εθισμό και να βγει νικητής από αυτά τα στάδια. Έπειτα το μόνο που χρειάζεται να κάνετε για να διατηρήσετε αυτήν την ελευθερία είναι απλώς να θυμάστε -ΜΗΝ ΞΑΝΑΠΑΡΕΤΕ ΑΛΛΗ ΤΖΟΥΡΑ!

Joel